İslam dini, Müslümanlar için çeşitli ibadetlerle dolu zengin bir manevi hayat sunar. Bu ibadetlerden biri de tavaftır. Tavaf, Kâbe etrafında gerçekleştirilen sembolik bir ibadettir ve özellikle hac ve umre ibadetlerinin temel ögelerinden biridir. Müslümanların Mekke’ye gidip Kâbe’nin etrafında dönerek gerçekleştirdiği bu ibadet, Allah’a olan bağlılığı ve O’nun yüceliğine olan derin saygıyı simgeler. Bu makalede tavafın anlamı, önemi ve yapılış şekli ayrıntılı olarak ele alınacaktır.
Tavafın Anlamı
Tavaf kelimesi, Arapça kökenli bir kelime olup, “bir şeyin etrafında dönmek” anlamına gelir. İslamî terminolojide tavaf, Kâbe’nin etrafında yedi defa dönmek (şavt) anlamına gelir. Kâbe, Mekke’de bulunan, İslam’ın ve yaratılmışların en kutsal yapısıdır ve müslümanların kıblesi olarak emredilmiştir.1 İslam dünyasında yüz milyonlarca müslüman, namaz kılarken, dua ederken, yatarken Kâbe’ye yönelir ve her yıl hac ibadeti için Mekke’ye akın eder. Hac fiyatlarımızı görmek için tıklayın.
Tavaf, sadece fiziksel bir eylem değildir; aynı zamanda derin bir manayı deruhte eder. Müslümanlar, bu ibadetle Allah’a olan yakınlıklarını ifade ederler. Tavaf esnasında Kâbe’nin etrafında dönen kişi, Allah’ın sonsuz varlığı ve kudreti etrafında döndüğünü, O’nun birliğini ve büyüklüğünü kabul ettiğini sembolize eder.
Tavafın Önemi
Tavafın İslam’da çok önemli bir yeri vardır. Hac ve umre ibadetleri sırasında zorunlu bir şart olmasının yanı sıra, tavafın birçok manevi boyutu bulunmaktadır. İlk olarak, tavaf, Müslümanların Allah ile olan bağlarını kuvvetlendirmeyi amaçlar. Bu ibadet, dünya ve ahiret hayatının geçiciliğini ve Allah’ın tek ve sonsuz olduğunu hatırlatır. Hac ve tavaf umresinin farkları hakkında ki makale için tıklayın.
Tavafın aynı zamanda İslam’da birlik ve beraberlik anlamı taşıyan sembolik bir yönü de vardır. Tavaf sırasında dünyanın dört bir yanından gelen Müslümanlar, dil, renk veya etnik köken farkı gözetmeksizin aynı amaç uğruna Kâbe’nin etrafında dönerler. Bu, İslam toplumunun evrensel kardeşliğini ve Allah’a olan ortak bağlılığı yansıtır.
Tavaf, ayrıca Hz. İbrahim ve Hz. İsmail’in Kâbe’yi inşa etmelerinden bu yana süregelen bir ibadettir. Rivayete göre, Hz. İbrahim, Kâbe’yi inşa ettikten sonra insanları hac ibadetine çağırmıştır ve o günden bu yana Müslümanlar Kâbe’yi ziyaret ederek tavaf yapmaktadırlar. Dolayısıyla tavaf, aynı zamanda bir peygamber geleneğini sürdürme anlamı taşır.
Tavafın Yapılışı
Tavaf, belli bir düzen içinde yapılır ve bu düzen İslam hukukunda detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Aşağıda tavafın adım adım yapılışı anlatılmaktadır:
1. Niyet
Tavafa başlamadan önce niyet edilir. Tavaf, sadece Allah rızası için yapılan bir ibadet olduğundan, kişinin niyeti bu ibadetin manevi anlamını ve önemini kavraması açısından büyük bir önem taşır. Niyet, tavafın kabul edilmesi için şarttır.
2. İhram ve Abdest
Tavaf yapmadan önce kişinin ihrama girmiş olması ve abdestli olması gerekir. İhram, kişinin maddi ve manevi temizliği simgeleyen özel bir kıyafettir. Abdest ise, İslam’da manevi temizlik ve ibadet için gerekli olan bir hazırlık aşamasıdır. Bu iki husus, tavafın yapılabilmesi için zorunludur. İhram hakkında makalemiz için tıklayın.
3. Hacerülesved Taşına Doğru Yönelme
Tavaf, Kâbe’nin doğu köşesinde yer alan Hacerülesved (Siyah Taş) hizasından başlar. Hacerülesved taşı, İslam’da kutsal kabul edilen bir taştır ve tavafın başlangıç noktası olarak kabul edilir. Tavafa başlarken, bu taş istilam edilir veya mümkünse öpülür, elle dokunulmaya çalışılır. Kalabalık nedeniyle taşın elle dokunulması zor olursa, uzaktan el kaldırarak selamlanması yeterlidir.
4. Kâbe Etrafında Dönme (Şavt)
Tavaf sırasında Kâbe’nin etrafında yedi defa dönülür. Bu dönüşlerin her biri “şavt” olarak adlandırılır. Her şavt, Hacerülesved hizasından başlayıp tekrar o noktaya gelince tamamlanmış olur. Tavaf, saat yönünün tersine yapılır, yani Kâbe sol tarafa alınarak dönülür. Tavaf esnasında kişi, Allah’a dua eder, tekbir getirir ve salavat okuyabilir.
5. Mültezem’e Sarılma
Tavaf bittikten sonra, Kâbe’nin kapısının hemen yanında bulunan Mültezem denilen bölgeye sarılmak sünnettir. Bu bölge, Müslümanlar tarafından duaların kabul olduğu yerlerden biri olarak kabul edilir. Mültezem’de dua eden kişiler, Allah’tan bağışlanma diler ve O’na yakınlıklarını ifade ederler.
6. Tavaf Namazı
Tavaf bittikten sonra, tavaf namazı kılmak sünnettir. Tavaf namazı, Kâbe’ye yakın bir yerde, tercihen Makam-ı İbrahim’in arkasında kılınır. Bu namaz, iki rekât olup, tavafın tamamlanmasının ardından Allah’a şükür ve minnet ifadesi olarak kılınır.
Tavafın Çeşitleri
Tavaf, hac ve umre sırasında yapılan zorunlu bir ibadet olsa da, farklı türleri vardır:
- Tavaf-ı Kudum (Hoş Geldin Tavafı): Mekke’ye giren kişinin, hac sırasında yaptığı ilk tavaftır. Bu tavaf, sünnettir ve hacı adayları Mekke’ye geldiklerinde yaparlar.
- Tavaf-ı Ziyaret (Farz Tavaf): Hac ibadetinin en önemli tavafıdır ve farz olarak yapılır. Kurban Bayramı’nın ilk günü ya da daha sonra yapılır.
- Tavaf-ı Veda (Veda Tavafı): Hac ibadetini tamamlayan hacıların, Mekke’den ayrılmadan önce yaptıkları son tavaftır. Bu tavaf, veda anlamını taşır.
- Nafile Tavaf: Kişi, hac veya umre ibadetlerinden bağımsız olarak dilediği zaman tavaf yapabilir. Nafile tavaf, sevap kazanmak ve Allah’a yakınlaşmak için yapılır.
Sonuç
Tavaf, İslam’ın en önemli ibadetlerinden biridir ve Allah’a olan bağlılığın sembolik bir ifadesidir. Kâbe etrafında yapılan bu ibadet, Müslümanlar için derin bir manevi anlam taşır ve Allah’ın büyüklüğünü kabul etmenin bir göstergesi olarak gerçekleştirilir. Hem bireysel hem de toplumsal anlamda Müslümanları birleştirici bir özelliğe sahip olan tavaf, İslam toplumunun kardeşlik ve birlik mesajını da taşır.
- Bakara-149 ↩︎
